TAALSPESERYE

Mark Twain het gesê:- Die verskil tussen die regte woord en die naasregte woord is soos die verskil tussen weerlig en ‘n vuurvliegie.

Dikwels is die verskil tussen ‘n heerlike dis en ‘n smaaklike dis, net die byvoeging van kruie en speserye. So is dit ook met ‘n taal. Die verskil tussen gewone Afrikaans en keurige Afrikaans is die taalspeserye, (nie kruie nie want dan kry ons miskien gekruide taal), die segswyses, die uitdrukkings, spreekwoorde en die idiome. ‘n Geslag of twee gelede het ons voorouers nog baie spreekwoorde gebruik in hulle alledaagse kommunikasie, ook kru uitdrukkings maar in teenstelling met vandag, nie ter wille van die kruheid nie maar ter wille van die beeldspraak. Baie van die idiome het hul ontstaan in die landelike bedrywighede gehad maar wat veral sterk na vore kom in hul taalgebruik is hul humor. Vandag se kinders gebruik net nie meer ‘n idioomryke taal nie, hul gebruik liewer Engelse woorde en uitdrukkings om iets te beklemtoon of hul beeldspraak te versterk.

Die volgende woorde, uitdrukkings en segswyses is baie jare gelede, dikwels deur my moeder gebruik. 

Aapstuipe. = woedend kwaad. 

Armmansbaadjie. = die son.

Hy het as op sy tone. = sy gulp is oop.

Sy bek hang. = kwaad of teleurgesteld.

Dikbek. = kwaad.

Nie op sy bek geval nie. = gevat.

Bloed kruip waar dit nie kan loop nie. = vir familie gee ‘n mens meer om as vir ander.

My bloed kook. = woedend.

Jou kop op ‘n blok sit. = seker van ‘n saak.

Dit nie breed hê nie. = behoeftig.

Wie se brood mens eet, dié se woord mens spreek. = afhanklik van iemand.

Jou brood uit jou mond neem. = alles verloor.

Stille waters diepe grond, onder draai die duiwel rond. = stil mense bedink ook onheilighede.

Dag in en dag uit. = aanhoudend.

‘n Dak oor jou kop hê. = ‘n blyplek hê.

Daar dik in sit. = ryk.

Geen draad aan die lyf hê nie. = geen klere.

By die Kaap gaan draai. = omslagtig vertel.

Vir iemand jou voordeur wys. = huis belet.

Nie oor my drumpel kom nie. = onwelkom.

Gee die duiwel wat hom toekom. = billik wees.

Dit steek my dwars in die krop. = hou niks daarvan nie.

Jou ouma vir ‘n eendvoël aansien. = slae kry.

Fonteintjie ek sal nooit weer uit jou drink nie. = moenie dink jy sal iemand se hulp nie weer nodig kry nie.

Ganskos. = groente grof sny.

Sy gat aan my afsmeer. = nie aan my steur nie.

Met jou gat in die botter val. = geluk.

Met die Bybel onder die arm en die duiwel in die gat. = skynheilig.

Sy gat is dik. = kwaad.

n Hak aan jou gat sit. = gedurig deure oop los. 

Sy gat lek. = iemand soebat, smeek.

Van die naald aan die gat. = nuwe klere dadelik aantrek.

Nie ‘n naald (nael) hê om sy gat mee te krap nie. = brandarm.

Jou gat sien. = misluk.

Gat uitleen. = te goedhartig.

Tweegat jakkals. = huigelaar.

Gat jeuk. = brand om iets te doen.

Deur jou gat trek. = verniel.

Aan my gat karring. = neul.

Gat toesteek. = iemand onderkruip.

Gat wip. = opruk.

Geld groei nie op my rug nie. = is nie ryk nie.

Hulle spoeg gif teen mekaar. = haat mekaar.

Ouer as gister. = ervare wees.

Die gort is gaar. = moeilikheid begin.

Witgepleisterde graf. = skynheilig.

Grys voor sy tyd. = vroegryp kind.

Hare uit jou kop trek. = spyt.

So slim soos die houtjie van die galg. = baie slim

Lyk of die honde sy kos afgeneem het. = verleë.

Husse met lang ore. = dit gaan jou nie aan nie.

Katpis. = flou tee.

Jakkals prys sy eie stert. = spog.

Jan Rap en sy maat. = gepeupel.

Jannie se baadjie aan hê. = jaloers.

Jan Sparriewarrie. = Jan spaar die waarheid, lieg

Orige jukskei. = nuttelose persoon.

Kaal uittrek. = hofsaak teen jou wen.

Kaatjie Kekkelbek. = babbelbek.

Kaatjie van die baan. = voorbok.

Kasarm. = groot huis.

Die kat in die donker knyp. = skelm vry.

Dit laat my keel toetrek. = beangs word.

Soos ‘n ketter vloek. = baie erg vloek.

Kontant met die mond. = vrypostig.

Kooi. = bed.

Kop kam. = hare kam.

Voor die kop gooi. = verwyt.

Kop in een mus. = saam knoei.

Voor die kop maar nie in die krop sien nie. = skyn bedrieg.

Vir kwaadgeld rondloop. = kattekwaad doen.

Leviete voorlees. = berispe.

Maaifoerie. = vabond.

Merrie. = vrylustige meisie.

Moerskont. = vabond.

Jou mond uitspoel oor iets. = te veel sê oor iets wat jou nie aangaan nie.

Spaar vir die mond, is goed vir die kat en die hond. = as jy te min eet, gaan die oorskiet kos tog maar vir die diere.

Sy oë is groter as sy maag. = wil meer hê as wat hy kan eet.

Deur ‘n naald trek. = baie netjies.

Deur jou nek betaal. = te veel betaal.

Oopspalk. = wyd oopmaak.

Oorlams. = voor op die wa.

Opskeploer. = ongenooid op etenstyd opdaag.

Ore uitleen. = te veel na ander luister.

Papier is geduldig. = iets lyk beter in druk.

As die perde horings kry. = nooit.

Plas en plooi. = fyn beplan.  Geld afknyp.

Dans na sy pype. = alles doen wat hy beveel.

Siel uittrek. = terg.

Skaapwagtersnye. = dik snye brood.

Snotklap. = harde klap.

Snotkoker. = neus.

Jou soettande uittrek. = nie meer soetgoed kry nie.

Son in die weste, luiaard op sy beste. = lui persoon begin laat werk.

Jou Sondag is langer as jou Maandag. = onderrok hang uit.

In ‘n stal gebore. = deure ooplos.

Nie met ‘n tang aan hom vat nie. = vuil.

Timmerasie. = bouval.

Net vel en been wees. = brandmaer.

Hoër vlieg as wat jou vlerke lank is. = bokant jou vermoë leef.

Badskamer. = badkamer.

Voorhuis. = sitkamer.

Geld in die water gooi. = vermors.

Vir wind en weer rondloop. = kinders wat alleen grootword.